Helen Macdonald vertelt in een interview over de eerste keer dat ze een albatros zag. Ze was geobsedeerd door dit dier en had er alles over gelezen. Toen hij onverwacht kwam aanvliegen was ze verbijsterd door zijn verschijning. Hij keek haar recht aan en ze zei: ‘Op dat moment keek hij door alle albatrosverhalen in mijn hoofd heen. Het was verbluffend, een moment van radicale vernieuwing.’
Los van waar het over gaat, vogels of kunst of de eerste slok van een Westvleteren, dàt is het soort cardinale ervaringen die we nodig hebben, momenten van radicale vernieuwing.
Wanneer heb jij ze?
Het hoeven lang niet altijd ‘verbluffende’ ervaringen zijn. Net die kleine, eerder banale confrontaties die in ons hoofd – en waarom niet in ons hart – iets doen kantelen, zijn zo waardevol omdat ze ons de dagelijkse dosis verwondering toedienen die we zo hoognodig hebben. Daar gaat bijvoorbeeld Kijkrust over en even
verder in het interview verwijst Macdonald er zelf naar: gewoon aandacht kijken naar wat er in je directe omgeving al aanwezig is van ‘ander’ leven. De vlieg die haar immer onvoorspelbaar vluchtje maakt, de spin in de oksel van je living, de pimpelmees die onvermoeibaar heen en weer vliegt tussen boom en nestje. Je kan je dan afvragen hoe het is om zo’n vlieg, spin of pimpelmees te zijn, hoe die naar de wereld om hem heen kijkt, wat er eigenlijk in zo’n beestje omgaat. Opgaan in het idee van radicale empathie met de wezens die overal om ons heen zijn, noemt ze het.
Soms doe ik het ook met niet-menselijke wezens zoals planten of bomen, maar ook met natuurverschijnselen als de wind (als je de kans hebt, bekijk de film A tale of the wind van de toen negentigjarige Joris Ivens) of lees de zee (Zee Nu, van Eva Meijer)
of kijk naar wolken.
Bij die laatste vind ik het verhelderend om telkens op het verkeerde been gezet te worden omdat ik ervan uitga dat er ‘een wolk’ zou bestaan, alsof ze een vaste vorm en dus identiteit zou hebben. Zo lijkt het wel, als je zo’n grote, stevige wolk uit het hemelspansel kiest. Maar al snel merk je dat die wolk in dubbele verplaatsing is. Gedreven door de wind staat ze nooit stil, maar ook van binnenuit is ze in beweging, ze ontvalt voortdurend aan zichzelf: het geheel transformeert doorlopend, er verschijnen openingen, delen rukken zich los, blijven hangen als schiereilanden en glijden tenslotte weg als autonoom geworden ijsschotsen. Als je je inleeft in zo’n wolk, dan ontlokt zo’n beleving als vanzelf een meditatieve mijmering: als je een wolk bent, heb je dan een ik, als je als mens als een wolk zou zijn, waar is dan je ego?
Om het op zijn Macdonalds te zeggen: waar het om gaat is dat de verwondering dwars door de verhalen in je hoofd heengaat en plaats maakt voor een moment van vernieuwing.
Meer moet dan niet zijn.