Zonet de eerste opname van mijn podcast beluisterd.
Het was ontwrichtend.
Wat een verschil met pakweg een blog schrijven.
Ik voelde me zoveel naakter en kwetsbaarder.
Niet zozeer door wat ik zeg, dat zou in de blog of het boek hetzelfde zijn, maar de manier waarop ik het zeg: de falende poging het spontaan te laten klinken, de aarzelingen, de verkeerde klemtoon, de emoties, de spanningen, de stemtrillingen, de gekunstelde uitspraak hier en daar … Allemaal hoorbaar.
En dan heb ik het nog niet over de geluiden die tussen de uitgesproken woorden glippen, zoals het hoorbaar ademen of net het stokken van die adem door de spanning of de soms beschamende slikgeluiden, het tikken van het gebit, het gevecht met de speekselvloed. Of, erger, mede afhankelijk van de dosis look tijdens de moeizaam verterende maaltijd: de oprispingen van de maag, de ratelende borrelingen in de slokdarm en de feestelijk ploffende boertjes. En secundo de paniekerige maniertjes waarop je dit alles poogt tegen te houden: de buik strak intrekken, de adem inhouden, de aankomende boertjes terugslikken. Want ook die krampachtige pogingen …. Allemaal hoorbaar.
Als ik zelf naar iemand luister, bijvoorbeeld in een podcast, dan denk ik veel makkelijker O, dat is zo iemand, dan wanneer ik alleen maar haar tekst lees. Alsof de klank, het timbre, het accent, het tempo van haar stem een portret in mijn hoofd schetsen. Samen met de manier waarop hij of zij omgaat met een verspreking, een aarzeling, een foutje …, want ook dat zegt iets over de mens achter die prater.
Dus ook over mij nu.
Dat is een lekkere kluif voor mijn immer blaffende innerlijke criticus.
Het is vreemd: je wil altijd op een bepaalde manier overkomen en als je iets vertelt, in mijn geval op een lezing, een cursus, zelfs een video-opname, dan kies je toch altijd, min of meer bewust, je kleding uit, soms ook het decor (de indrukwekkende boekenkast bij een video!) en je gedraagt je op een bepaalde manier die visueel wordt waargenomen. Kortom, je presenteert jezelf op de manier zoals je graag gezien zou willen worden. Bij een audio opname, zoals een podcast, is er niets van dat alles, er is alleen je stem, en die stem doet twee dingen: ze vertelt een verhaal èn ze zegt iets over jou. Kortom, ze doet aan al dan niet gewilde zelfonthulling. Je probeert ze zo te moduleren dat je overkomt zoals je zou willen (met je lage kalme stem hoop je over te komen als een rustige, fijne man met een warme persoonlijkheid) maar er is ook zoveel meer hoorbaar dat je niet wil en dat een beeld zal ontlokken dat je niet hoopt te zijn (een zenuwpees, een oude zak, een leuteraar of een zeurpiet). Allemaal hoorbaar.
En dan hoort ook de context waarin die stem zich presenteert helemaal onder controle te zijn: geen geluiden van vliegtuigen, auto’s, een blad dat omgedraaid wordt, iemand die de trap oploopt, of, o gruwel, vanuit het naastliggende kleinste kamertje roept Het papier is op!
En tenslotte zijn er nog de terroristische aanslagen van de technische stoorzenders: de ruis, de volume schommelingen, de ploffen …. Allemaal hoorbaar.
Je kan er een part time job mee vullen om die stoorzenders en oneffenheden weg te knippen maar dan denk ik: die tijd en energie kan ik beter in vruchtbaarder engagementen investeren, vrijwilligerswerk bijvoorbeeld.
Ik heb hier zelf moeten leren wat ik in mijn cursussen wel eens verkondig: een procescriterium hanteren (zo goed mogelijk bezig zijn en er zelf ook voldoening en plezier aan beleven) in plaats van een resultaatscriterium (een technisch perfecte podcast realiseren).
I’m not OK, you’re not OK, my podcast is not OK, but that’s OK.
Volgens sommigen hoorde ik voor de opnamen mijn werkkamer (de beste plek omwille van de dempende boekenkasten) vol te hangen met dikke gordijnen en iemand gaf me de ultieme raad de opname in een kleerkast te doen, akoestisch de meest perfecte plek. Zie je me al staan zweten tussen de winterjassen en de mottenballen?
Ja, het is heel gedoe, die podcasts maken.
En toch kies ik er met een enthousiasme voor dat me zelf verrast: spreken is weliswaar zoveel kwetsbaarder maar net daarom ook zoveel natuurlijker, eerlijker, authentieker. Er is veel meer een stuk af dan bij een perfect gecontroleerde uitgeschreven tekst. En dus denk je: ach, die verspreking, dat boertje, die weifeling, laat maar staan, het is des mensen. Meer: het is een vorm van intimiteit.
Als het ongewenste intimiteit is, dan lees je maar beter een blog of boek.
Als ze gewenst is, luister met milde gemoedelijkheid naar een stem die zich onvolmaakt even in je oor legt en een verhaal vertelt.
Allemaal hoorbaar op de site, op Spotify, iTunes …