“Pluk den dag. Dweep en droom niet met de schim van het Verleden en wees niet bang voor het spook van de Toekomst, maar sla de verliefde armen vast om het levende, gloeiende Heden.”
Het is een jonge Couperus, die dit pleidooi hield om het leven ten volle te leven in het enige moment waarin dat waarlijk mogelijk is: het huidige.
Alleen zijn we daar zo zelden, in dat huidig moment. Volgens onderzoek is onze focus voor 80% gericht op wat komen gaat of voorbij is. Gevolg: piekeren (Wat als …) en rumineren (Waarom?) zitten in ons hoofd op de troon.
Als een verdwaalde karavaan zijn we met zijn allen op zoek naar oasen van rust.
Die vind je, zoals de jonge Couperus ons met vuur toeroept, alleen in het land van Nu.
Maar hoe kom je daar?
In het nu kan je op vele manieren landen: door iets met aandacht te doen, op te gaan in een zintuiglijke beleving of een flow-ervaring.
Met aandacht luisteren naar het verhaal van je kind als het thuiskomt van school, met ontvankelijkheid open staan voor wat zich aandient als je goed kijkt in de natuur (ken je Kijkrust al?), je werk met focus doen, met al je zintuigen vrijen, eten, genieten…
‘Focussen’, zegt Gabriel Rios als hem gevraagd wordt hoe hij heeft geleerd om te gaan met frustraties. ‘Bewust focussen op wat je op dat moment doet. Als ik ga boksen ben ik enkel daarmee bezig. Als ik mijn gitaar vastneem ben ik enkel met spelen bezig. En tijdens een gesprek zit ik enkel met die ander in mijn hoofd.’
Meditatie is de meest toegepaste formele wijze om in het huidig moment landen.
Dat is voor ons, Westerlingen, wellicht de moeilijkste manier. Daar zijn twee redenen voor.
De eerste is dat we er onrealistische opvattingen over hebben (‘Dat is voor zwevers’). Petra De Sutter: “Het klinkt misschien zweverig, maar ik ben zelf arts en wetenschapper: meditatie is een zuiver neurobiologisch gebeuren. Als je elke dag een half uur sport word je fitter. Als je mediteert train je je hersenen. Mij heeft het weerbaarder gemaakt voor tegenslagen en ik kan beter omgaan met emoties.”
De tweede is dat we er geen tijd voor nemen, want dat zou beteken: stoppen met datgene wat we aan het doen zijn. We vertellen onszelf zo graag het oude, versleten verhaaltje van ‘geen tijd’.
Even niet doen, in de betekenis van niet nuttig of productief bezig zijn, brengt bij de meeste mensen een huiver mee alsof ze zand moeten eten.
De pauzeknop indrukken, bijvoorbeeld voor meditatie, is echter onevenredig geïndiceerd met de tijd die we ervoor over hebben. Anders gezegd: hoe minder tijd je hebt, hoe meer tijd je er best voor neemt.
Deze anekdote van Gandhi illustreert perfect wat ik bedoel. Op een dag dat hij overweldigd werd door een overvol programma, zei hij aan zijn vrienden: ‘Het wordt een extreem drukke dag. Een uur mediteren zal er niet in zitten vandaag. Het zullen er twee worden.’
Maar het hoeft dus niet per sé een formele meditatie te zijn. Je kan straks je kop koffie of thee eens met volle aandacht drinken. Je werpt dan je anker uit in het huidig moment door te focussen op de zintuiglijke sensaties die je op dat moment kan waarnemen. Hoe je hand de mok omsluit en de warmte doordringt tot in je vingers, het opsnuiven van de geur die opwelt, de smaaksensaties van de eerste slok en hoe je hem met je aandacht volgen kan als je doorslikt…
Wat een verschil met de keren dat je tijdens die koffiepauze met je gsm bezig was, en achteraf met ongelovige ogen in die lege kop staarde: Op?
In de Mindfulness Training is het leren landen in het huidig moment het onderwerp van de eerste sessie en we vertalen dit meteen praktisch naar het concrete dagelijkse leven.
Ik herinner me dit verhaal dat een cursiste de volgende sessie meebracht:
‘Ik heb een behandeling achter de rug voor borstkanker, maar er is altijd risico op herval. Om de drie maand moet ik op controle. Dat is nu al bijna een jaar zo. Tot enkele maanden terug was dat de hel voor me. Dagen op voorhand werd ik zo onrustig dat ik niet alleen ongenietbaar was voor mezelf maar ook voor mijn omgeving. De angst en de stress blokkeerde me en ik was ongenietbaar.
Door het daar in de cursus over te hebben, werd ik me bewust dat ik al die dagen niet in het heden leefde, maar in de angstige anticipatie van een mogelijk negatieve uitslag. Het gevolg was dat ik emotioneel extreem onrustig werd en mijn hoofd continu bezet terrein was. Daardoor miste ik elk contact, elke verbinding met mijn geliefden.
Uit angst hen kwijt te raken, raakte ik hen kwijt en had ik het afgelopen jaar talloze dagen verloren die ik met hen liefdevol had kunnen doorbrengen. Zoveel momenten dat ik met hen had kunnen genieten had ik weggegooid door niet in het huidig moment te leven maar in een fantasiewereld vol angsten en rampen.
Toen ik dit besefte heb ik een besluit genomen: ik weet niet wat de toekomst brengt, dat weet niemand, maar wat ik wel weet is dat ik nú leef, en dat ik nú af en toe mooie momenten kan hebben met mijn gezin. Die laat ik me niet meer afnemen.
Ik weet nog precies wanneer ik die beslissing heb genomen.
Dat was voor mij het moment waarop mijn leven veranderde.’
Als uitwuiver nog dit prachtige gedicht van Fernando Pessoa, over het blijven vertoeven in het land van Nu.
Voorbij de bocht in de weg
Voorbij de bocht in de weg
ligt misschien een plas, en misschien een kasteel
En misschien alleen de voortzetting van de weg.
Ik weet het niet en vraag het niet.
Zolang ik op de weg loop en voor de bocht
kijk ik naar de weg slechts voor de bocht,
want ik kan niet anders zien dan de weg voor de bocht.
Ik zou er niets aan hebben naar een andere kant te kijken
en naar dat wat ik niet zie.
Laten we ons houden bij de plaats waar we zijn.
Er is schoonheid genoeg in hier zijn en niet ergens anders.
Als er mensen zijn voorbij de bocht in de weg,
laten die zich dan maar bemoeien met wat er is
voorbij de bocht in de weg.
Die weg is voor hen de weg.
Mochten we daar ooit komen,
dan zien we wel als we daar komen.
Voorlopig weten we alleen dat we daar niet zijn.
Hier is slechts de weg voor de bocht,
en voor de bocht is er de weg zonder enige bocht.