fbpx

Antwoordelijkheid

Mijn boek Omgaan met anderen. Een communicatiekunst, opent met een citaat van Paul Valéry over Robinson Crusoë:

“Quoique son île fut déserte,
il mit une plume à son chapeau;
il lui semblait qu’il créât par là
quelqu’un qui regardat la plume.”

Waar Robinson Crusoë naar op zoek was, was antwoordelijkheid. Het is een prachtig begrip dat ik aantrof in een tekstje van Leonor Wiesbauer en dat ze als volgt omschrijft: “Antwoordelijkheid veronderstelt aandachtzaamheid en aanraakbaarheid en is levensnoodzakelijk voor een gezonde psyche en samenleving.”
En ze vervolgt met deze duiding die me het citaat van Paul Valéry in herinnering bracht:
“In de beginne was er misschien niet Het Woord, maar de nood aan gehoor: Is daar iemand?
Misschien ontstond zo Het Woord, als een smeekbede om antwoord. Een kwestie van bestaan of niet bestaan.”

Die nood om ‘gehoord’ of ‘gezien’ te worden, die roep om de erkenning dat we bestaan, is zo kardinaal dat we er zelfs in de absolute alleenheid uitdrukking zullen aan geven. Robinson Crusoë met zijn pluim op zijn onbewoond eiland. Miljoenen anderen, in alle tijden en culturen, met graffiti op alle soorten muren, gezangen in eindeloze steppen of woestijnen, roepende woorden in dagboeken, brieven of verhalen, kervingen die sculpturen werden… Misschien is zo kunst ontstaan. In de hoop op antwoord.

Als jonge twintiger heb ik me voorgenomen dankbaar te zijn voor de mensen die mijn leven hebben verrijkt. In sommige gevallen kon ik hen dat zeggen. Maar de professoren en schrijvers die ik erkentelijk was voor de aansporing, de zuurstof, de troost of gewoon het plezier dat hun woorden mij hebben verschaft, schreef ik meestal een brief. Die antwoordelijkheid gaf mij voldoening. Toen al kon ik ervaren wat veel later wetenschappelijk bewezen werd: geven maakt gelukkiger dan krijgen.

Ik ben dat blijven doen, maar steeds te weinig.  Mijn vorige boek, Gerijpte wijsheid, was een indirect inhaalmaneuver, om degenen te eren aan wiens innerlijk vuur ik me heb mogen warmen en hun aanstekelijk doorleefde wijsheid aan anderen door te geven.

Voor Michel de Montaigne is het woord voor de helft van degene die spreekt en voor de helft van degene die luistert. 
Het woord zelf komt volgens hem niet tot zijn recht omdat dat het uitgesproken wordt, maar pas als het wordt gehoord. Niet in de akoestische betekenis maar in de zin van begrepen. 

Een stap verder is het antwoord.

In datzelfde boek over communicatie, citeer ik ook Lacan, omdat hij zo trefzeker die boemerang beweging benoemt: “Ce que je cherche dans la parole, c’est la réponse de l’autre.”

Die réponse, is de manifestatie van die mindvolle eigenschap die we zo zelden tonen: antwoordelijkheid.

Je kan ze tonen met een knipoog, glimlach, aanraking, nabijheid, iets samen doen, of er gewoon maar te zijn. Je niet te laten remmen door schroom, onzekerheid of angst voor afwijzing en toch die persoon te zeggen dat je hem of haar waardeert, knap vindt, dankbaar bent, graag hebt. Durf. Door hem of haar te schrijven, er een bananancake voor te bakken of een tekening te geven, zoals kinderen dat zo moeiteloos doen. 

Een woord is een wuif.
Wuif terug.

Delen

7 gedachten over “Antwoordelijkheid”

  1. Hubert Vercauteren

    Hallo Wilfried, het is steeds zo fijn om jouw brieven te lezen. Ik lees ze ineens 2 keer om echt alles op te nemen !
    Is het dankwoord niet de mooiste vorm van wederkerigheid ? En zijn mensen die wederkerigheid in zich dragen niet de meest dankbare van alle zielen …?
    Huub

    1. Gisterenavond, tijdens het openluchtconcert is mijn partner een cola gaan halen voor de wc dame…. gewoon omdat de dame met zorg het sanitair proper hield ! Lisbeth heeft een ongelooflijk gevoel voor dankbaarheid.

  2. Ik heb al zolang de drang om te schrijven wat ik niet kan of durf zeggen. Ik zou meer vrede voelen in mezelf als mensen weten wat ik hen wil zeggen. Zelfs als ze niet terugwuiven, zou het al heel goed voelen. Mensen praten teveel in rondjes en zelden of nooit over wat er ècht toe doet, over wat er omgaat in hun ziel. Waarom is dit zo moeilijk?

  3. mallefroy marina

    bedankt, wilfried voor dit mooie begrip “antwoordelijkheid” op een maandag morgen : geeft mij de boost om aan een werkweek te beginnen en “à l’écoute” te zijn van de ander … groeten Marina

Laat een reactie achter

Ik lees je graag. Het is heel fijn als je een reactie plaatst. Dat brengt leven in de brouwerij. Je emailadres is enkel om de bron van het bericht te verifiëren tegen spam, het wordt uiteraard niet gepubliceerd. Dank je wel voor je reactie!